Kontrola oraz, w mniejszym zakresie, nadzór są pojęciami, którymi
posługiwało i w dalszym ciągu posługuje się ustawodawstwo spółdzielcze w
tekstach wszystkich polskich ustaw spółdzielczych, począwszy od ustawy z
1920 r., aż do obecnie obowiązującej (wielokrotnie zmienianej) ustawy z
1982 r. Podobnie jest w aktach prawnych tzw. wewnętrznego prawa
spółdzielczego, tj. w statutach spółdzielni, niezależnie od ich typu czy
rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Problematyka kontroli
działalności spółdzielni nie znalazła jednak dotąd szerszego opracowania
w literaturze polskiego prawa spółdzielczego. Szczególnie odnosi się to
do kontroli ze strony członków spółdzielni oraz pochodzących z grona
członkowskiego samorządowych organów spółdzielni. […]Analiza rozwiązań
prawnych, zarówno ustawowych, jak i statutowych […] zdaje się wskazywać
na zupełnie wyraźną tendencję do sukcesywnego poszerzania członkowskich
uprawnień kontrolnych. Na tym tle zjawiskiem nieco paradoksalnym jest
systematycznie zwiększająca się liczba sporów i poszukiwanie ich
rozstrzygnięcia przed sądem. Jeśli przyjrzeć się bliżej konkretnym
sytuacjom, często okazuje się, że członkowie spółdzielni nie korzystali z
przysługujących im na mocy statutu uprawnień kontrolnych, co mogło
zmniejszyć skalę sporów kierowanych na drogę sądową lub nawet je
wykluczyć. […]Punktem wyjścia dla rozważań zawartych w publikacji jest
analiza bogatego materiału normatywnego. Uwzględniono tu przede
wszystkim akty prawne rangi ustawowej, w tym również stosunkowo
nieliczne rozporządzenia wykonawcze wydane na podstawie przepisów ustaw
spółdzielczych. Względnie szeroką bazę badań analitycznych stanowiły
również statuty spółdzielni różnych typów, będące podstawowym
składnikiem tzw. wewnętrznego prawa spółdzielczego.